Peygamberlerin İman Etmeden Ölen Akrabaları ile İlgili Âyetlere Dair Mülahazalar

Abstract

Peygamberler her konuda olduğu gibi akrabalık ilişkilerinde de birer numunedirler. Kur’ân’da, onlar ve yakınları arasında cereyan eden birçok hadise anlatılmaktadır. Hz. Yusuf ve kardeşlerinin başlarından geçenler; Hz. Musa ve kardeşi Hz. Harun’un tebliğ sürecindeki dayanışması; Hz. Lokman’ın oğluna tavsiyeleri; Hz. Muhammed ve eşleriyle ilgili meseleler bu anlatımlar arasındadır. Hz. Nûh’un ev halkı arasında da müşriklerle aynı safta yer alanlar olmuştur. Onlardan biri eşidir. Kur’ân Hz. Nûh’un eşini” hain olarak nitelemiştir. Bunun sebebi onun ahlakî bir zaafı bulunması değildir. O, bir müşriktir ve Hz. Nûh’u delilikle itham etmek suretiyle insanların gözünden düşürmeye çalışmıştır. Dolayısıyla o, eşine din hususunda hainlik etmiş ve ihanetinin bedelini cehennemlik olmakla ödemiştir. Hz. Nûh’un ev halkından olan bir diğer müşrik ise oğludur. Hz. Nûh, iman edenleri gemiye aldıktan sonra, oğlu gemiye binmemekte ısrar etmiştir. O, babasının “Ey yavrucuğum, bizimle beraber gemiye bin, kâfirlerle beraber olma” hitabına “Beni sudan koruyacak bir dağa sığınacağım” diyerek karşılık vermiştir. Babasının ona son ikazı “Bugün Allah’ın esirgediği hariç, onun hükmünden koruyacak hiçbir şey yoktur” sözü olmuş, nihayet oğulla baba arasına bir dalga girmiş ve oğul boğulanlardan olmuştur. Hz. İbrahim’i şirke karşı giriştiği mücadeleden alıkoymaya çalışanlar arasında da en yakınlarından biri vardır. Bu kişi, onun babasıdır. Hz. Lût’a ihanet eden eşi de sapkın kavimle birlikte helak edilmiştir. Peygamberler silsilesinin son halkası Hz. Muhammed, akrabalarının imanla şereflenmesi için hususi bir çaba göstermiştir. Buna rağmen en yakınlarından bazıları bu şereften mahrum bir vaziyette ölmüşlerdir. Kur’ân Hz. Muhammed’e, en yakın hısımlarını uyarmasını emir buyurmuştur. O, bu emri alır almaz Safa Tepesi’ne çıkıp Kureyş boylarına seslenmiş, onlara bazı ikazlarda bulunmuştur. O gün onu bizzat dinleyenler arasında bulunan amcası Ebû Leheb yeğeninin söylediklerini işitince ona, hoş olmayan bazı sözler söylemiştir. Tebbet Sûresi bu hadise üzerine nazil olmuştur. Sûrede Ebû Leheb’in ve Müslümanlara eziyet vermek için onların gelip geçtikleri yollara dikenler bırakmasıyla tanınan eşi Ümmü Cemil’in ahirette görecekleri muameleden bahsedilmektedir. Ebû Leheb’in oğullarından biri olan Utbe de hakkında âyet nazil olan müşriklerdendir. Kur’ân, önceden mümin iken daha sonra “Necm Sûresi dışında Kur’ân’ın tümüne iman ettim” diyerek irtidat eden Utbe için “Kahrolası o insan” ifadesini kullanmıştır. Hz. Muhammed’in hayatında bir diğer amcası olan Ebû Tâlib’in özel bir yeri vardır. Ebû Tâlib İslâm’ın yayılmasını engellemek isteyen yakınlarının kışkırtmalarına rağmen yeğenine daima arka çıkmıştır. Hz. Peygamber, onun hidayete ermesi için özel bir gayret göstermiştir. Bu husustaki yoğun çabası sebebiyle o, “Sen, sevdiğini doğru yola eriştiremezsin, ama Allah, dilediğini doğru yola eriştirir” hitabına muhatap olmuştur. “Cehennem ashabı oldukları meydana çıktıktan sonra, akraba bile olsalar, müşrikler için mağfiret dilemek peygambere ve müminlere yaraşmaz.” âyeti de Hz. Peygamber’in Ebû Tâlib’e Allah yasaklamadıkça onun için mağfiret dilemeye devam edeceğini taahhüt etmesi üzerine nazil olmuştur. Bu çalışmada, peygamberlerin iman etmeden ölen yakınlarından bahseden âyetlerin tespiti ve âlimlerin bu âyetlere dair mülahazalarının ortaya koyulması hedeflenmektedir. Araştırma müminlere, inkârcı yakınlarıyla münasebetlerinde rehberlik etme iddiasında olması hasebiyle önem arz etmektedir. Araştırmada öncelikli olarak Kur’ân eksenli bir okuma yapılacak, ilgili ayetler belirlenip sınıflandırılacak ve incelenecektir. Ardından, konuyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkisi olan literatür taranacaktır. Araştırmanın temel kaynakları arasında tefsirlerin öne çıkarılması planlanmaktadır.

Prophets are examples in kinship relations as well as in every other subject. Many incidents that occurred between them and their relatives are represented in the Quran. The experiences between Prophet Joseph and his brothers; the cooperation between Prophet Moses and his brother Prophet Harun in the process of apostolizing; Prophet Lokman’s advice to his son; the issues between Prophet Muhammad and his wives are among these expressions. There were also those who were on the polytheists' side in Noah’s household. One of them was his wife. The Quran describes Noah’s wife as a traitor. This is not because she had a moral weakness. She was a polytheist and she tried to discredit Noah by means of accusing him of insanity. Therefore, she betrayed her husband in a religious aspect and paid the price of her betrayal by deserving hell. Another polytheist from Noah’s household was his son. Noah’s son insisted on not boarding the ship after he took the believers aboard. When Noah exclaimed “Oh my son, get on the ship with us, do not be with the heretics", he replied; “I will take shelter in a mountain that will protect me from water”. His father’s last warning to him was “Today there is nothing to protect you from the judgment of God, except for what He has spared”, finally, a wave broke out between the son and the father, and the son was one of those who drowned. Prophet Abraham's father was among those who tried to prevent him from fighting against polytheism. Prophet Lut’s wife, who betrayed him, also perished with the deviant tribe. Prophet Muhammad, the last link of the prophet chain, made a special effort for his relatives to honor them with faith. However, some of his closest ones died being deprived of this honor. The Quran ordered the Prophet Muhammad to warn his closest relatives. As soon as he received that order, he went up the Safa hill and addressed the Quraysh tribes and warned them. His uncle Abu Lahab, who was among those who listened to him that day, said some unpleasant words to him. The Surah Tebbet was descended upon this incident. The treatment which Abu Lahab and his wife Ummu Jamil, who was known for leaving thorns on the roads the Muslims passed to cause them trouble, would face in the afterlife has been mentioned in the surah. One of Abu Lahab's sons, Utba, about whom the verse was revealed, was also one of the polytheists. The Quran used the expression “Cursed that person” for Utba, who was a believer in the past, but later abandoned the religion by saying “I believed in all of the Quran except the Surah An-Najm”. Abu Talib, another uncle of Prophet Muhammad, had a special place in his life. Abu Talib always supported his nephew, despite the provocations of his relatives who wanted to prevent the spread of Islam. The Prophet made a special effort for him to find the true path. Because of his vigorous efforts in this matter, the verse “You do not guide whom you like, but God guides whom he wills” was revealed. The verse “It is not for the Prophet and those who have believed to ask for forgiveness for the polytheists, even though they were relatives, after it has become clear to them that they are the companions of hell” was revealed upon the commitment which the Prophet gave to Abu Talib about he would continue to invoke for forgiveness for him unless God prohibited him from doing so. This study aims to determine the verses that mention the relatives of Prophets who died as unbelievers and to reveal the ideas of the scholars regarding these verses. The study is important as it claims to guide the Muslims in their relations with their relatives who deny the revelations. In the study, first, a Qur’an-oriented reading will be made and then the relevant verses will be determined, classified, and examined. Then, the literature which is directly or indirectly related to the subject will be reviewed. It is planned to put forward tafsirs among the main sources of the study.